Μορφολογία: Είναι αρωματική, πολυετής πόα με τριχώματα και ανορθωμένους πολύκλαδους βλαστούς που

διακλαδίζονται και φτάνουν σε ύψος τα 130 cm. Τα φύλλα είναι ωοειδή, με περιθώρια που φέρουν αποστρογγυλεμένους ακιδωτούς οδόντες. Τα άνθη αναπτύσσονται σε σπονδυλωτή ταξιανθία (6-10 άνθη ανά σπόνδυλο), με βράκτια και βρακτίδια. Η συμπέταλη στεφάνη είναι λευκή ή ωχρορόδινη.

Ανθοφορία: Ανθίζει από τον Ιούνιο έως το Σεπτέμβριο.

Εξάπλωση και βιότοπος: Είναι αυτόχθον φυτό στην νότια Ευρώπη, τα Βαλκάνια και παραμεσογειακές χώρες έως τον Καύκασο και έχει εγκλιματιστεί ως αλλόχθον σε αρκετές άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αυτοφύεται σε υψόμετρα από 0-900 m και απαντά σε δασικές εκτάσεις και θαμνότοπους, σε ρυάκια και υγρές θέσεις σε πλευρές δρόμων και καλλιεργούμενες εκτάσεις.

Ιστορικά στοιχεία: Η λέξη “melissa” αποτελεί συντομογραφία της λατινικής και ελληνικής λέξης “melissοphyllon”, η οποία σημαίνει “φύλλο της μέλισσας”. Το όνομα προέρχεται από την ελληνική λέξη “μέλισσα” ή “μελίτα”. Το προσωνύμιο “Officinalis” καταδεικνύει την χρήση του στην φαρμακευτική. Κατά την αρχαιότητα, το κιτροβάλσαμο καλλιεργήθηκε ως τροφή για τις μέλισσες. Ο Βιργίλιος και ο Πλίνιος ο πρεσβύτερος αναφέρουν το εξής: “Το άρωμα που αναδύει το κιτροβάλσαμο όταν βρίσκεται κοντά στις κυψέλες κάνει τις μέλισσες να θέλουν να επιστρέψουν”.

Το όνομα Melissa (ελλ. Μέλισσα) είναι αρχαιοελληνικής προέλευσης και αποδίδεται, όπως και το κοινό όνομα, στο γεγονός ότι οι μέλισσες δείχνουν ιδιαίτερη προτίμηση στα άνθη του συγκεκριμένου φυτού για το νέκταρ που παράγουν. Ιστορικές καταγραφές της χρήσης του από τον άνθρωπο ανάγονται 2000 χρόνια πριν. Κατά πάσα πιθανότητα πρόκειται για το «Μελισσόφυλλον» του Θεόφραστου στο έργο του, Περὶ φυτῶν ἱστορία (περ. 300 π.Χ.) όπου ταξινομείται βοτανικά, ίσως για πρώτη φορά, σύμφωνα με το βαθύ πράσινο χρώμα των φύλλων και τη μυρωδιά κίτρου που αναδίδουν. Ίσως επίσης πρόκειται για την «Καλαμίνθη» του Ιπποκράτη.

Συγκομιδή – Ξήρανση: Η συγκομιδή γίνεται λίγο πριν την έναρξη της άνθισης, εποχή στην οποία η σύσταση των αιθέριων ελαίων βρίσκεται στην καλύτερη αναλογία. Μετά την έναρξη της άνθισης η σύσταση των αιθέριων ελαίων μεταβάλλεται και η ποιότητα υποβαθμίζεται. Μπορούν να γίνουν μέχρι τρεις συγκομιδές το χρόνο: η 1η στα τέλη Μαΐου, η 2η τέλος Ιουλίου-αρχές Αυγούστου και η 3η τέλος Σεπτεμβρίου, σε περίπτωση που οι καιρικές συνθήκες το επιτρέπουν. Η ξήρανση απαιτεί μεγάλη προσοχή. Συνθήκες ξήρανσης υψηλών θερμοκρασιών (>35 °C) και υψηλής ατμοσφαιρικής υγρασίας μπορούν να οδηγήσουν σε πλήρη καταστροφή της συγκομιδής.

Αιθέρια έλαια – Βιολογικές ιδιότητες: Περιέχει αιθέριο έλαιο σε μικρή περιεκτικότητα με κύρια συστατικά κιτράλη, κιτρονελλάλη, λιναλοόλη και γερανιόλη. Χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία και στην παρασκευή ηδύποτων. Υπάρχουν διαθέσιμες κρέμες που περιέχουν εκχύλισμα του φυτού για την θεραπεία του ιού του απλού έρπητα. Γνωστά μη πτητικά συστατικά περιλαμβάνουν απλά φαινολικά οξέα, κυρίως ροσμαρινικό οξύ, καφεϊκό οξύ, χλωρογενικό οξύ, και μετριλικό οξύ, φλαβονοειδή όπως λουτεολίνη, απιγενίνη και τα παράγωγά τους, μονοτερπενικούς γλυκοσίδες, τριτερπένια, όπως ουρσολικό και ολεανολικό οξέα και τανίνες. Διαφορετικά συστατικά συμβάλλουν στις διάφορες φαρμακολογικές δράσεις του φυτού.

Αποτελεί παραδοσιακό φαρμακευτικό προϊόν φυτικής προέλευσης για την ανακούφιση ήπιων συμπτωμάτων ψυχικού στρες – υπναγωγό, για συμπτωματική θεραπεία ήπιων γαστρεντερικών διαταραχών (περιλαμβανομένου του τυμπανισμού και του μετεωρισμού).