Μορφολογία: Το φασκόμηλο ή φασκομηλιά (‘Σάλβια η φαρμακευτική, ελλ. Ελελίφασκος ο φαρμακευτικός, Salvia officinalis) ανήκει στο γένος των Αγγειόσπερμων δικότυλων φυτών Ελελίφασκος (Salvia). Στα αγγλικά η κοινή του ονομασία είναι sage, ή garden sage, ή common sage. Το φασκόμηλο, πολυετές, θαμνώδες, με πολυάριθμα κλαδιά, ύψους μέχρι μισό μέτρο. Τα φύλλα του είναι επιμήκη και παχιά, χρώματος λευκοπράσινου.

Τα άνθη του φύονται κατά σπονδύλους, είναι χρώματος μοβ. Καταναλώνεται σαν αφέψημα για τις φαρμακευτικές του ιδιότητες, που όμως σε κάποιες περιπτώσεις έχει παρενέργειες.

Ανθοφορία: Ανθίζει από το Μάιο ως τον Ιούνιο.

Βιότοπος και εξάπλωση: Βρίσκεται σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας κυρίως σε ξηρούς και πετρώδεις τόπους.

Χρήσεις: Το φυτό έχει έντονη αρωματική οσμή και καλλιεργείται για τις φαρμακευτικές ιδιότητες του, ως αφέψημα και ως καρύκευμα. Τα φύλλα που είναι και το κατεξοχήν χρησιμοποιούμενο μέρος του φυτού συλλέγονται λίγο πριν ή κατά την αρχή της ανθοφορίας με ξηρό και ηλιόλουστο καιρό, το Μάιο ή τον Ιούνιο και ξηραίνονται στη σκιά.

Περιέχει ως κύρια ουσία αιθέριο έλαιο, φασκομηλόλαδο, άχρωμο ή ερυθροκίτρινο, σαπωνίνες, πικρές ουσίες, τερπένια, ρητίνες, πικρά διτερπένια, ταννίνες, τριτερπένια, φλαβονοειδή και θουγιόνη (thujone, μια μονοτερπενική κετόνη).

Τα φύλλα έχουν αντισηπτικές, αποχρεμπτικές και σπασμολυτικές ιδιότητες. Το φυτό έχει στομαχικές, τονωτικές και καρδιοτονωτικές ιδιότητες ενώ χρησιμοποιείται και κατά των νευραλγιών. Η φασκομηλιά χρησιμοποιείται στη θεραπευτική με τη μορφή αφεψήματος εσωτερικά ως ανθιδρωτικό (ιδιαίτερα κατά του νυχτερινού ιδρώτα φυματικών και νευρασθενών).

Ως αφέψημα: Στις περιοχές της Μεσογείου αποξηραίνεται και πίνετε ως αφέψημα, το γνωστό φασκόμηλο. Το αφέψημα λαμβάνεται και σερβίρετε αμέσως μετά το βράσιμο. Αν παραμείνει αρκετή ώρα μαζί με τα φύλλα που έβρασαν, οι πικρές ουσίες μέσα στο αφέψημα αυξάνονται και η γεύση του γίνεται δυσάρεστη.

Στη μαγειρική: Χρησιμοποιείται για τον αρωματισμό διαφόρων ζωμών, φαγητών και του ξιδιού ενώ θεωρείται και μελισσοτροφικό φυτό παρέχοντας μέλι εκλεκτής ποιότητας.

Λαογραφία: Στην Κύπρο το φασκόμηλο ονομάζεται «σπατζιά», στην Όλυμπο της Καρπάθου «κυνομαλέα», στην Μέση και Κάτω Κάρπαθο «κυνομαλά», στη Ρόδο «αλεσφακιά» και στην Ήπειρο «μουσφακίδι».

Ελλάδα: Από την Κρητική λαϊκή παράδοση, ένα απόσπασμα από Κρητική μαντινάδα:

“Αρισμαρί και ρίγανη, φασκομηλιά, φλισκούνι,

θύμος, μυρθιά και καντιφές μ’ ανοίξανε τ’ αρθούνι.”