Ο αργαλειός στην Αγιάσο λεγόταν και «κρεβάτι». Οι γυναίκες της Αγιάσου ύφαιναν στον αργαλειό κάθε λογής υφάσματα για τα καθημερινά τους ρούχα και τα κλινοσκεπάσματα τους με ποικιλία χρωμάτων (κόκκινο, ώχρα, μπλε) που έβαφαν μόνες τους.

Στην πραγματικότητα, οι βαφές φτιάχνονταν με εμβάπτιση των νημάτων σε φυτικές βαφές, που δημιουργήθηκαν από μια ποικιλία τοπικών φυτών και φρούτων.

Από μια κυρίως σπιτική τέχνη σε μια μικρή βιομηχανία

Το αποτέλεσμα ήταν να μετατραπεί από μια κυρίως οικιακή τέχνη σε μια μικρή βιομηχανία παραγωγής μάλλινων ενδυμάτων, υφασμάτων και χαλιών («φλοκάτες»). Αν και η κύρια επαγγελματική ενασχόληση ήταν η ύφανση του μάλλινου υφάσματος για λευκές και μαύρες κάπες: μακρύ για βοσκούς και αγρότες στην Αλβανία και την Ελλάδα, κοντό για τους ναυτικούς και τους ψαράδες στην Αδριατική Θάλασσα.

Παραγωγή των πρώτων υλών της υφαντικής

Η κατασκευή των κλωστών, το λανάρισμα, το γύρισμα, το κλώσιμο, αλλά και η δουλειά στον αργαλειό απαιτούσαν πολύ χρόνο και μόχθο και οι περισσότερες γυναίκες, ειδικά στις αγροτικές περιοχές, έκαναν αυτές τις εργασίες την άνοιξη και καλοκαίρι, όταν τελείωσαν το μάζεμα των ελιών.

Υλικά και πώς χρησιμοποιήθηκαν στον αργαλειό

Το μαλλί ήταν πάντα το κύριο υλικό. Ήταν επίπονη η προετοιμασία του μαλλιού μέχρι να χρησιμοποιηθεί στον αργαλειό: βράσιμο σε καζάνια με καθαρό νερό, ψύξη και χτύπημα με σφυρί, ξέβγαλμα με νερό, στέγνωμα στον ήλιο, άνοιγμα, λανάρισμα (ξύσιμο στα χαρτόνια). Ακολουθεί η νηματουργία, για την οποία χρησιμοποιούν τον πύραυλο ή τον άξονα, όπου τυλίγεται το τελειωμένο νήμα και ο σφόνδυλος που δίνει βάρος στον άξονα και ενισχύει την περιστροφική κίνηση.

Αφού τα μαλλιά κλωστούν, βάφονται. Τα χρώματα γίνονται ανεξίτηλα, κάτι που οφείλεται στην ουσία των ζωικών ή φυτικών βαφών. Μετά το βάψιμο, οι κλωστές περιστρέφονται με τη βοήθεια ενός κλωστήρα.

Συγκεκριμένα, φτιάχνεται το καλάμι ή μπομπίνα, που είναι το τύλιγμα του στημονιού στα καλαμάκια του υφαδιού στα μασούρια, το διάχυτο, δηλαδή η διάταξη του νήματος που θα είναι το στημόνι του υφάσματος. Το τύλιγμα της σέλας στην πλάτη αντί του αργαλειού. Το μίτωμα είναι το πέρασμα του στημονιού στις χάντρες και έχει μεγάλη σημασία για το είδος του υφάσματος που θα πλέξουν οι υφάντριες, καθώς και για το σχέδιό του.

Επιπλέον, ως πρώτη ύλη χρησιμοποιούσαν ντόπιο βαμβάκι, λινάρι, μαλλί προβάτου και κυρίως μετάξι, το οποίο καλλιεργούσαν οι ίδιοι μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα όπου υπήρχε μεγάλη ασθένεια μεταξοσκώληκα στη Λέσβο που οδήγησε στην παρακμή της παραγωγής μεταξιού.

Τα διάφορα είδη των υφαντών

Γενικά τα υφαντά διακρίνονται ανάλογα με το υλικό (π.χ. μαλλί, μάλλινο μετάξι, μαλλί, λινό μετάξι), την τεχνική κατασκευής (μονόπανο, διπλό, διπλό), το σχέδιο ή το χρώμα (ίνα, γεράνι), τη χρήση τους (μέτρια ).

Επίσης, διακρίνονται ανάλογα με τη χρήση τους σε «σπίτια», νυφικά και επαγγελματικά (για ανάγκες που καλύπτουν τις ασχολίες των κατοίκων).

Σήμερα

Μέχρι σήμερα η παραδοσιακή υφαντική διατηρείται από παλιούς έμπειρους υφαντές σε πολλούς αγροτικούς οικισμούς της Λέσβου, όπως στην Αγιάσο, τον Ασώματο, την Πηγή, τη Λαφιώνα, την Άγρα και αλλού.